چند وقتی بود به دنبال فرصت آزاد میگشتم تا یک دسته موضوعی در سایت متناسب با رشتهای که خوندم درست کنم و مطالبی رو درباره اون موضوع منتشر کنم. از اونجا که ارشد من علمسنجی بود گفتم بهترین مکان برای انتشار آنچه که یاد گرفتم همینجاست.
امیدوارم که سهمی هر چند کوچک در این جامعه اطلاعاتی بزرگ داشته باشم.
علم سنجی چیست؟
علم سنجی (Scientometrics)، علمی است که به لحاظ لغوی هم بخواهیم بررسی کنیم از دو واژه “علم” و “سنجش” ترکیب شده است. این کلمه به معنای سنجش علم است. در اصل علم سنجی، دانش اندازهگیری علم است.
هدف علم سنجی چیست؟
علم سنجی دانش اندازه گیری علم تعریف شده است که با بررسی و کشف نظام و ساختار یک حوزه علمی به روش کمی، دستاوردهای یک قلمرو فکری را معین کرده و حتی خطوط احتمالی برای پیشرفتهای بعدی را پیش بینی می کند. علم سنجی سعی دارد با استفاده از داده های کمی مربوط به تولید، توزیع و استفاده از متون علمی، علم و پژوهش علمی را توصیف و ویژگیهای آن را مشخص کند.
کاربردهای علم سنجی
شاخص های علم سنجی سه دسته هستند:
- معیارهای بهره وری که بهره وری پژوهشگر یا گروه پژوهشی را اندازه گیری می کند؛
- معیارهای تاثیر که کیفیت (یا عملکرد) مجلات، پژوهشگران یا گروه پژوهشی را می سنجد؛
- معیارهای ترکیبی که هدف این دسته از شاخص ها خلاصه کردن دو معیار بهره وری و تاتثیر در یک عدد است.
کارکردهای مطالعات علم سنجی
- مطالعه کمّی و اندازه گیری علم
- مطالعه تاریخی و جامعه شناختی علم و دانش
- ارزیابی اولویت ها، چشم اندازها و ظرفیت های مراکز پژوهشی و دانشگاه ها
- کمک به برنامه ریزی و سیاست گذاری علمی در تخصیص بودجه و توازن بودجه با هزینه
- شناخت الگوهای ارتباطاتی در جوامع علمی
- تعیین میزان همکاری نویسندگان حوزه های گوناگون
- ترسیم ساختار علم و دانش به طور کلی
- ترسیم ساختار موضوعات و حوزه های علمی خاص
- نمایش ساختار علمی حوزه های موضوعی خاص
- طراحی نقشه علمی کشور
- ارزیابی وضعیت علوم و فناوری در کشور و سازمان
- ابداع شاخص ها و مقیاس های اندازه گیری توسعه علم و فناوری
- مطالعه ارتباطات میان رشته ای: روشن نمودن روابط میان حوزه های مختلف دانش، سنجش روابط میان رشته ای موضوعات و ارتباطات علمی
- ارزیابی و رتبه بندی انتشارات
- ارزیابی و سنجش عملکرد تحقیقاتی و آثار تولیدی نویسندگان، سازمان ها، دانشگاه ها، کشورها و …
- تعیین سهم یک کشور، دانشگاه یا سازمان در تولید علم در عرصه های ملی و بین المللی
- سنجش عملی فعالیت های اعضای هیأت علمی
- تهیه گزارش رشد علمی یک کشور
- ردگیری روند تولید و اشاعه دانش های مختلف
- آینده پژوهی د حوزه های موضوعی مختلف
- بررسی غیرمستقیم شیوه های تولید، کسب و اشاعه اطلاعات علمی
- مطالعه رشد متون در موضوعات خاص
- اندازه گیری تأثیر انتشارات و رتبه بندی انتشارات بر اساس اهمیت آن ها
- ردیابی انتشار اندیشه ها و مطالعه الگوهای انتشاراتی
- تحلیل کمّی در مورد تولید، توزیع و استفاده از متون منتشر شده
- تعیین مجلات هسته، معرفی نویسندگان برتر و مقالات پراستفاده
- شناسایی، ارزیابی و انتخاب منابع علمی در حوزه های موضوعی مختلف به منظور استفاده پژوهشگران